زینک (روی)
زینک یا روی ماده معدنی مهمی است که نقش زیادی در سلامت بدن ایفا می‌کند، برای مثال به انجام فرآیندهای آنزیمی، بهبود زخم‌ها، رشد طبیعی بدن و سنتز پروتئین کمک می‌کند. این ماده معدنی جزء میکرومینرال‌ها است و به طور طبیعی در بدن انسان ساخته نمی‌شود، به همین خاطر برای حفظ سلامت بدن باید از طریق مواد غذایی یا مکمل‌های مصنوعی، زینک مورد نیازمان را تامین کنیم.
روی در کدام مواد غذایی وجود دارد؟
این ماده شیمیایی در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شود.
- در غذاهای حیوانی مانند مرغ، بوقلمون، گوشت گاو و جگر گوساله مقادیر زیادی از این ماده معدنی وجود دارد. برای نمونه، هر 100 گرم گوشت گاو حاوی 8/4 میلی‌گرم زینک است و ارزش غذایی روزانه‌اش معادل 44 درصد است.
- مواد لبنیاتی مانند پنیر، ماست و شیر (کم‌چرب یا بدون چربی) سرشار از زینک هستند.
- در غذاهای گیاهی مانند حبوبات، سبزیجات، مغزیجات، نخودفرنگی، بلغور و جو می‌توان این ماده معدنی را پیدا کرد. مثلا ارزش غذایی 28 گرم بادام هندی برابر با 15 درصد است.
- شکلات تلخ نیز یکی دیگر از منابع زینک است، به طوری که در هر 100 گرم شکلات تلخ، 3/3 میلی‌گرم از این ماده معدنی وجود دارد و ارزش غذایی آن 30 درصد است.
- تخم‌مرغ و ماهی‌هایی همچون ماهی آزاد و ساردین نیز حاوی مقادیر زیادی زینک هستند.
- برخی غلات صبحانه (کورن فلکس) هم با لایه‌ای از این ماده معدنی غنی می‌شوند.
در کل میزان روی موجود در مواد غذایی حیوانی بیشتر از مواد غذایی گیاهی است چرا که ماندگاری این ماده شیمیایی در گیاهان کمتر از بدن حیوانات است.
ساختار مصنوعی و شکل طبیعی زینک
زینک (Zn) یکی از عناصر جدول تناوبی است که عدد اتمی‌اش 30 است و در گروه 12 جدول تناوبی قرار دارد. رنگ این عنصر شیمیایی نقره‌ای است و جزء عناصری است که در پوسته زمین یافت می‌شود. زینک به صورت طبیعی در مواد غذایی وجود دارد و نقش مهمی در فرآیند رشد و تکامل انسان ایفا می‌کند اما این عنصر در بدن انسان ساخته نمی‌شود و گاهی افراد برای تامین زینک مورد نیاز بدن‌شان از ساختار مصنوعی آن استفاده می‌کنند.
قرصهای مکمل حاوی زینک از ساختار مصنوعی این ماده شیمیایی تشکیل شده‌اند. برای مثال در بسیاری از مکمل‌های دارویی، ترکیبات زینک‌‌داری همچون زینک استات یا همان استات روی (ZnS) و زینک گلوکونات وجود دارد. این ترکیب‌ها تاثیر زیادی بر درمان سرماخوردگی دارند.
در پماد زینک اکسید نیز از ساختار مصنوعی این ماده شیمیایی برای درمان آفتاب سوختگی استفاه می‌شود.
برخی خانم‌ها از زینک پلاس که شامل ساختار مصنوعی زینک است برای تقویت پوست و مو استفاده می‌کنند اما گاهی به دلیل مصرف بیش از حد این ترکیب یا مصرف خودسرانه آن با عوارض زیادی مواجه می‌شوند. عوارضی مانند اسهال، تکرر ادرار، اختلال در خواب، سر درد، حالت تهوع، معده درد، کاهش سطح کلسترول خون و ضعیف شدن سیستم بدن. به همین خاطر هنگام استفاده از ساختار مصنوعی این عنصر شیمیایی باید خیلی با احتیاط عمل کرد.
علاوه بر این، اگر با خوردن مکمل و قرصهای زینک روزانه بیش از 40 میلی‌گرم از این عنصر وارد بدن شود، نشانه‌هایی مانند تب، سر درد، سرفه و احساس خستگی که شبیه نشانه‌های بیماری آنفولانزا هستند در بدن ایجاد می‌شود.
همچنین مقادیر بیش از اندازه زینک (به ویژه زینکی که ساختار مصنوعی دارد) مانع جذب مس و انواع آنتی‌بیوتیک‌ها در بدن می‌شود و تاثیر آن‌ها را کاهش می‌دهد، همین امر سبب آسیب رسیدن به سیستم ایمنی بدن می‌شود.
به این نکته نیز توجه داشته باشید که استفاده از مکمل‌های مصنوعی زینک به صورت اسپری می‌تواند منجر به از دست رفتن یا کاهش حس بویایی شود.
نقش روی در بدن
وجود این ماده معدنی در بدن باعث بهبود عملکرد آنزیم‌ها می‌شود، به ویژه آنزیم‌هایی که به هضم، متابولیسم و عملکرد سیستم‌های عصبی کمک می‌کنند. یعنی این عنصر شیمیایی در ساختار آنزیم‌ها، فرآیندهای ترمیم سلولی و متابولیکی به بدن کمک می‌کند و به همین خاطر وجود آن برای رشد و نمو ضروری است.
همچنین این ماده معدنی نقش ضد ویروس، ضد باکتری و ضد سرطان دارد و باعث تقویت ایمنی بدن می‌شود. روی در سنتز کلاژن نیز نقش دارد و باعث بهبودی (به ویژه بهبودی زخم‌ها) می‌شود.
فواید زینک
فواید این ماده معدنی به شرح زیر است:
- در دوران نوزادی و همچنین در دوران بلوغ باعث تکمیل فرآیند رشد و نمو می‌شود.
- حواس بویایی و چشایی نیز به این ماده معدنی وابسته است و کمبود زینک باعث ضعیف شدن این حواس می‌شود.
- این ماده شیمیایی باعث حفظ سلامت پوست و مو، التیام زخم‌ها، تولید پروتئین و سنتز DNA می‌شود.
- امکان مبتلا شدن به بیماری‌های عفونی، ذات‌الریه و بیماری‌های چشمی را کاهش می‌دهد.
- باعث افزایش سلول‌های T و سلول‌های کشنده طبیعی بدن می‌شود و از این طریق ایمنی بدن را افزایش می‌دهد.
- میزان استرس اکسیداتیو بدن را کاهش می‌دهد و باعث بهبود ایمنی بدن می‌شود.
میزان پروتئین‌های التهابی بدن را کمتر می‌کند و از این طریق از بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند.
علائم کمبود زینک در بدن
به صورت کلی موارد زیر جزء علائم کمبود این ماده معدنی در بدن هستند:
- نازک شدن مو
- اسهال
- تضعیف سیستم ایمنی بدن
- کم شدن اشتها
- مشکلات پوستی
- ترمیم نشدن زخم‌ها یا به کندی ترمیم شدن زخم‌ها
- مشکلات رفتاری و بی‌حوصلگی
اگر کمبود زینک بسیار شدید باشد، علاوه بر موارد بالا، علائم دیگری نیز ممکن است در بدن ایجاد شود. علائمی مانند اختلال در فرآیند رشد، جهش ژنتیکی و به تعویق افتادن بلوغ جسمی.
عوارض مصرف بیش از حد زینک
عوارض مصرف بیش از حد زینک به ویژه مصرف بیش از حد مکمل‌های مصنوعی آن عبارت‌اند از:
- سر درد
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد معده
- کم شدن ایمنی بدن
- کاهش سطح کلسترول (HDL)
- ریزش مو
- خشکی دهان و خشکی گلو
- ایجاد عفونت در قسمت‌های مختلف بدن
- کاهش جذب مس در بدن
میزان مصرف مورد نیاز زینک برای سنین مختلف
از تولد تا 6 ماهگی | 2 میلی‌گرم در روز |
از 7 تا 12 ماهگی | 3 میلی‌گرم در روز |
کودکان 1 تا 3 ساله | 3 میلی‌گرم در روز |
کودکان 4 تا 8 ساله | 5 میلی‌گرم در روز |
کودکان 9 تا 13 ساله | 8 میلی‌گرم در روز |
دختران نوجوان 14 تا 18 ساله | 9 میلی‌گرم در روز |
پسران نوجوان 14 تا 18 ساله | 11 میلی‌گرم در روز |
خانم‌های بزرگسال | 8 میلی‌گرم در روز |
مردهای بزرگسال | 11 میلی‌گرم در روز |
خانم‌های باردار | 12 میلی‌گرم در روز |
خانم‌های شیرده | 12 میلی‌گرم در روز |
مصرف زینک با مصرف کدام ویتامین یا ماده معدنی اثرگذاری بیشتری دارد؟
مصرف زینک به همراه ویتامین C بسیار برای بدن مفید خواهد بود. ویتامین C خاصیت ضد اکسیدانی دارد، به همین خاطر باعث جذب بهتر زینک می‌شود و به سلامت پوست، مو و ناخن‌ها کمک می‌کند. همچنین مصرف این دو ماده معدنی با یک‌دیگر باعث می‌شود زخم‌ها سریع‌تر بهبود پیدا کنند.
مصرف زینک به همراه ویتامین B نیز بسیار بر سلامت بدن تاثیر می‌گذارد و سیستم ایمنی بدن را بهبود می‌بخشد.
چه کسانی باید حتما زینک مصرف کنند؟
به این خاطر که بدن انسان نمی‌تواند به صورت مستقل زینک تولید کند پس همه افراد باید از این ماده معدنی استفاد کنند اما در این بین یک سری از افراد نیاز بیشتری به زینک دارند تا بتوانند سلامت خود را حفظ کنند. این افراد عبارت‌اند از:
- نوزادان و کودکانی که در سنین رشد هستند
- خانم‌های باردار
- خانم‌های شیرده
- سالمندان
- افرادی که دچار بی‌اشتهایی شده‌اند
جمع‌بندی
زینک یکی از عناصر مهمی است که نقش به سزایی در سلامت بدن دارد و بیشتر در گلبول‌های قرمز و سفید خون ذخیره می‌شود. بخشی از زینک موجود در بدن نیز در عضله‌ها، کلیه، پروستات، پوست و کبد ذخیره می‌شود.
هر فرد با توجه به سنش به میزان متفاوتی از این ماده شیمیایی نیاز دارد. با خوردن مواد غذایی همچون گوشت گاو، لبنیات و سبزیجات می‌توان زینک بدن را به صورت طبیعی تامین کرد. مصرف مکمل‌های مصنوعی نیز یکی دیگر از روش‌های تامین این ماده معدنی است اما اگر میزان مصرف آن‌ها بیش از حد معمول شود عوارضی همچون معده درد، حالت تهوع و استفراغ را ایجاد می‌کند. پس هنگام استفاده از مکمل‌های زینک حتما به میزان آن‌ها توجه کنید تا مشکلی برای سلامتی‌تان ایجاد نشود.
دیدگاهی ثبت نشده است
لطفاً پیش از ارسال نظر، خلاصه قوانین زیر را مطالعه کنید: