اختلال دوقطبی
اختلال دوقطبی اختلالی است که هیچ درمان مشخصی ندارد و تا آخر زندگی فرد با او همراه است. ثبات یکی از مهم‌ترین نیازهای اساسی زندگی فرد مبتلاست، چون با تغییرات زیاد، خلق و خوی بیمار به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در فاز افسردگی، بیمار تقریباً تمایل به هیچ کاری ندارد، اما در دوره شیدایی فرد دوست دارد کارهای جدید را امتحان کند و بسیار ریسک‌پذیر است. مصرف دارو برای درمان بیماری ضرورت دارد و بدون آن کنترل بیماری غیر ممکن است.
اختلال دوقطبی چیست؟
دوقطبی اختلالی است که باعث تغییر خلقی میشود و بیمار فاز شیدایی و افسردگی را تجربه میکند. وقتی در فاز افسردگی است، احساس ناراحتی یا ناامیدی میکند و علاقه‌ای به انجام بیشتر فعالیت‌ها ندارد.
وقتی به فاز شیدایی یا نیمه‌شیدایی می‌رسد، فرد احساس سرخوشی میکند، انرژی زیادی دارد و به طرز غیر عادی حساس است. این تغییرات خلقی روی خواب، انرژی، فعالیت‌های روزمره، قدرت قضاوت و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد و نمی‌تواند به درستی فکر کند.
دوره‌های نوسان خلقی ممکن است به ندرت یا چندین بار در سال اتفاق بیفتند. بیشتر بیماران بین این دوره‌ها علائم احساسی را تجربه می‌کنند، اما بعضی از افراد هیچ علائمی ندارند. با این که دوقطبی اختلالی است که تا آخر عمر ادامه دارد، اما بیمار میتواند با پیروی از برنامه درمانی مشخص تغییرات خلقی و علائمش را کنترل کند. در بیشتر موارد اختلال دوقطبی با دارو و روان‌درمانی درمان میشود.
چه مواردی باعث ایجاد اختلال دوقطبی میشود؟
علت دقیق اختلال دوقطبی مشخص نیست. متخصصان معتقدند که ترکیبی از عوامل جسمانی، محیطی و اجتماعی باعث بروز آن میشود.
یکی از دلایل بروز احتمالی اختلال عدم تعادل شیمیایی مغز است. به مواد شیمیایی که مسئول کنترل عملکرد مغز هستند انتقال‌دهنده عصبی میگویند. نورآدرنالین، سروتونین و دوپامین از جمله این انتقال‌دهنده‌ها هستند.
شواهدی وجود دارد که اگر سطح یک یا چند عدد از این انتقال‌دهنده‌ها نامتعادل شود فرد علائم اختلال دوقطبی را تجربه میکند. مثلاً اگر بیمار دچار شیدایی شود، نورآدرنالین بدنش بالا رفته و اگر دوره افسردگی را تجربه کند، سطح نورآدرنالینش پایین آمده است.
عامل بعدی ژنتیک است. اگر یکی از اعضای خانواده فرد دچار دوقطبی باشد شانس ابتلای سایر اعضاء هم بالا می‌رود. اما ژن خاصی عامل بروز اختلال دوقطبی نیست، و عامل ژنتیکی به همراه سایر عوامل به بروز اختلال دوقطبی منجر میشود.
این شرایط یا موقعیت‌های استرس‌زا باعث بروز علائم اختلال دوقطبی می‌شوند:
- بر هم خوردن رابطه عاشقانه
- سوء استفاده جنسی، جسمانی یا احساسی
- مرگ یکی از اعضای خانواده یا عزیزان
- بیماری جسمی
- اختلال خواب
- مشکلات سخت زندگی روزمره، مثل مشکلات مالی، کاری یا عاطفی
انواع اختلال دوقطبی
سه نوع اختلال دوقطبی وجود دارد:
- نوع یک: در این نوع حداقل یک دوره شیدایی وجود دارد. فرد ممکن است قبل یا بعد از دوره شیدایی یک دوره نیمه‌شیدایی یا افسردگی را تجربه کند. نوع یک هم در مردان و هم در زنان به یک میزان دیده میشود.
- نوع دو: این نوع اختلال با یک دوره جدی افسردگی همراه است که معمولاً دو هفته طول می‌کشد. همچنین بیماران حداقل یک دوره چهار روزه نیمه‌شیدایی تجربه می‌کنند. این نوع بیشتر در زنان دیده میشود.
- خلق ادواری یا سیکلوتایمی: افراد مبتلا به این نوع دوره‌های نیمه‌شیدایی و افسردگی را تجربه می‌کنند. دوره علائم کوتاه‌تر و شدتش کمتر از افسردگی و شیدایی نوع یک و دو است.
نقش تغذیه در بروز اختلال دوقطبی
یکی از اصلی‌ترین موادی که مبتلایان باید از آن دوری کنند کافئین است. وقتی فرد مبتلا در دوره افسردگی قرار دارد ممکن است برای داشتن انرژی مصرف کافئینش را بیشتر کند. با این که این ماده به طور موقت انرژی بیمار را بالا می‌برد، در بلندمدت باعث استرس میشود و خواب فرد را مختل میکند.
غذاهای چرب هم در عملکرد داروهای اختلال دوقطبی اختلال ایجاد می‌کنند و نمی‌گذارند به خوبی جذب بدن شوند. بهتر است بیمار با پزشک در مورد نوع رژیم غذایی‌اش مشورت کند.
کمبود کدام ویتامین ها و مواد معدنی باعث ایجاد این بیماری میشود؟
ویتامین D در کنترل انتقال‌دهنده‌های عصبی نقش دارد و به همین دلیل با بروز بیماری‌های اعصاب و روان مرتبط است. بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی هم دچار کمبود ویتامین D هستند. استفاده از این ویتامین برای بهبود علائم افسردگی هم توصیه میشود.
علائم اختلال دوقطبی چیست؟
هر بیمار علائم مختلفی را تجربه میکند. برای بعضی یک دوره بیماری چند ماه یا چند سال طول می‌کشد، برای بقیه افسردگی و شیدایی همزمان یا به طور متوالی اتفاق می‌افتد.
فرد مبتلا در دوره شیدایی یا نیمه‌شیدایی این علائم را تجربه میکند:
- مشکل در قدرت تصمیم‌گیری
- داشتن یک حس عجیب
- کم‌خوابیدن و نداشتن احساس خستگی
- احساس حواس‌پرتی یا حوصله نداشتن
- مدرسه یا سر کار نرفتن
- افت عملکرد در مدرسه یا محل کار
- احساس همه فن حریف بودن
- بیش از اندازه اجتماعی شدن و آماده شروع ارتباط با دیگران، گاهی به صورت غیر عادی
- شرکت در فعالیت‌های پرخطر
- افزایش میل جنسی
- احساس نشاط یا سرخوشی
- احساس اعتماد به نفس زیاد
- زیاد و سریع صحبت کردن
- سریع عوض کردن موضوع در مکالمه
- افکاری که دائم به ذهن فرد می‌رسد و سریع هم از یاد برده می‌شوند، و داشتن ایده‌های عجیب که فرد به انجامش تمایل دارد
- متوجه مشکل و تغییر خلق فردی و یا انکار آن
بعضی از مبتلایان به اختلال دوقطبی
ممکن است زیاد پول خرج کنند، به مصرف مواد مخدر یا روانگردان روی بیاورند، نوشیدنی الکلی بخورند و یا در فعالیت‌های نامتعارف و خطرناک شرکت کنند.
در دوره افسردگی بیمار این علائم را دارد:
- احساس ملالت، یأس و ناامیدی
- ناراحتی شدید
- بی‌خوابی و مشکلات خواب
- داشتن اضطراب نسبت به مشکلات کوچک
- درد یا مشکلات جسمانی که به درد واکنش نشان نمی‌دهند
- احساس گناه بی‌مورد
- پرخوری یا کم‌خوری
- کاهش یا افزایش وزن
- خستگی و بی‌حالی مفرط
- لذت نبردن از فعالیت‌های مورد علاقه
- مشکل تمرکز و حافظه
- حساسیت‌پذیری
- حساسیت به صدا، بو و چیزهای دیگری که ممکن است بیمار متوجهش نباشد
- عدم تمایل به رفتن به محل کار، مدرسه یا دانشگاه که به افت عملکرد منجر میشود
در موارد شدیدتر اختلال دوقطبی فرد به پایان دادن به زندگی خودش فکر میکند و اقدام به خودکشی میکند.
زنان و مردان به یک میزان دچار اختلال دوقطبی می‌شوند، اما علائم اختلال دوقطبی در بین آن‌ها متفاوت است. در موارد زنان مبتلا این ویژگی‌ها را دارند:
- در دهه 20 یا 30 زندگی بیماری‌شان تشخیص داده میشود.
- دوره‌های خفیف‌تر شیدایی را تجربه می‌کنند.
- بیشتر از دوره‌های شیدایی، دوره‌های افسردگی دارند.
- در طول یک سال، چهار بار یا بیشتر از آن دوره افسردگی و شیدایی تجربه می‌کنند که به آن اختلال دوقطبی پیشرونده میگویند.
- به بیماری‌های دیگری مثل اختلال تیروئید، چاقی، اختلالات اضطرابی و میگرن مبتلا می‌شوند.
- بیشتر در خطر ابتلا به اختلال مصرف الکل هستند.
همچنین زنان بیشتر از مردان در خطر عود کردن دوباره علائم اختلال دوقطبی هستند. یکی از دلایل احتمالی تغییرات هورمونی است که در قاعدگی، بارداری و یائسگی تجربه می‌کنند.
مردان مبتلا به اختلال دوقطبی در بیشتر موارد این شرایط را تجربه می‌کنند:
- اختلالشان دیرتر تشخیص داده میشود.
- دوره‌های شدیدتری تجربه می‌کنند، به خصوص دوره‌های شیدایی.
- دچار سوء مصرف مواد مخدر می‌شوند.
- در دوره شیدایی رفتارهای افراطی دارند.
مردان کمتر از زنان از متخصص کمک می‌گیرند و بیشتر جانشان را به خاطر خودکشی از دست می‌دهند.
تشخیص اختلال دوقطبی در کودکان همیشه بحث‌برانگیز بوده است. بچه‌ها معمولاً علائمشان مثل بزرگسالان نیست و پزشک به راحتی نمی‌تواند اختلال را تشخیص دهد.
اما در دهه‌های گذشته متخصصان توانسته‌اند علائم اختلال دوقطبی را در کودکان هم تشخیص دهند. همه بچه‌ها تغییرات خلقی را تجربه می‌کنند، اما این تغییرات در کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی واضح‌تر است. در دوره‌های شیدایی، کودکان دوقطبی این علائم را دارند:
- رفتارهای احمقانه و احساس شادی بیش از حد
- تند صحبت کردن و تغییر سریع موضوع بحث
- مشکل تمرکز
- انجام کارهای خطرناک، دست زدن به وسایل خطرناک
- مشکل خوابیدن یا عدم احساس خستگی بعد از نخوابیدن
- پایین آمدن تحمل و از کوره در رفتن
در دوره افسردگی، کودک مبتلا به اختلال دوقطبی این علائم را از خود نشان می‌دهد:
- گریه کردن و ناراحت بودن
- کاهش یا افزایش ساعات خواب
- نداشتن انرژی برای فعالیت‌های روزمره یا نداشتن علاقه به هیچ گونه فعالیتی
- شکایت داشتن از مریض بودن، مثلاً داشتن دل‌درد یا سردرد
- احساس بی‌ارزشی یا احساس گناه
- پرخوری یا کم‌خوری
- فکر مرگ یا خودکشی
بیماری‌ها و خطرات ناشی از اختلال دوقطبی
در صورت عدم درمان، اختلال دوقطبی به این مشکلات جدی منجر میشود:
- شدیدتر شدن اختلال و داشتن علائمی که زندگی را مختل میکند
- روان‌پریشی یعنی قطع ارتباط با واقعیت که با توهم همراه است
- سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
- آسیب به روابط عاطفی
- مشکلات مالی یا قضایی
- مشارکت در جرم یا خشونت
- خودکشی یا اقدام به خودکشی
همچنین بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی همزمان مشکلات دیگری را نیز تجربه می‌کنند، مثل:
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی
- اختلال مصرف الکل یا مواد مخدر
- دیابت
- چاقی
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات اشتهایی
- سردرد
- بیماری قلبی
انواع درمان اختلال دوقطبی
درمان‌های گیاهی و طبیعی
در کنار مصرف دارو، استفاده از مواد طبیعی به بهبود علائم بیمار کمک میکند. مثلاً روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 است که روی انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز تأثیر مثبتی دارند. به علاوه، بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی دچار کمبود امگا 3 هستند. این اسیدها حساسیت‌پذیری و خشونت فرد را کم میکند، باعث ثبات خلقی‌اش میشود، علائم افسردگی را کاهش می‌دهد و عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد.
گل راعی یا علف چای گیاهی است که برای درمان علائم افسردگی بسیار مفید است. گرچه هنوز تحقیق مشخصی درباره مقدار دقیق مصرف آن وجود ندارد.
درمان‌های خانگی
داشتن استرس شدت اختلال دوقطبی را تشدید میکند، به همین دلیل انجام این فعالیت‌ها علائم اختلال دوقطبی را کاهش می‌دهد:
- ماساژ
- یوگا
- طب فشاری
- مدیتیشن
این تکنیک‌ها اختلال دوقطبی را درمان نمی‌کنند اما برای کنترل علائم موثرند و بخش مهمی از برنامه درمانی هستند.
درمان‌های شیمیایی یا دارویی
پزشک براساس علائم بیمار مبتلا به اختلال دوقطبی انواع مختلف داروها را تجویز میکند، مثل:
- تثبیت‌کننده‌های خلق و خو: این داروها برای کنترل حالات شیدایی یا نیمه‌شیدایی تجویز می‌شوند. داروهایی مثل لیتیوم، والپروئیک اسید، دی والپروئکس سدیم، کاربامازپین و لاموتریژین خلق و خو را تثبیت می‌کنند.
- داروهای ضد روان‌پریشی: اگر با مصرف داروهای دیگر علائم افسردگی و شیدایی ادامه پیدا کند، داروهایی مثل الانزاپین، ریسپریدون، کوئتیاپین، آریپیپرازول، زیپراسیدون و لورازیدون هم تجویز میشود.
- داروهای ضد افسردگی: پزشک برای کنترل افسردگی داروهای ضد افسردگی تجویز میکند که معمولاً باعث بروز شیدایی میشود. داروهایی مثل سیتالوپرام، اس‌سیتالوپرام، پاروکستین، فلوکستین و سرترالین به همراه داروهای تثبیت‌کننده خلق و خو و ضد روان‌پریشی تجویز می‌شوند.
- داروهای ضد اضطراب: بنزودیازپین‌ها برای درمان اضطراب مفیدند و خواب را بهبود می‌بخشند، اما معمولاً برای مدت کوتاهی تجویز می‌شوند.
تأثیر ورزش و رژیم غذایی در بهبود اختلال دوقطبی
در تحقیقی روی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی حدود 68 درصد بیماران تحت درمان دچار اضافه وزن افراطی بودند. همچنین بیشتر بیماران دچار کم‌خوری یا پرخوری می‌شوند که ممکن است از عوارض داروهایشان باشد. به همین دلیل بهتر است بیمار این توصیه‌ها را رعایت کند:
- داشتن وعده‌های غذایی منظم
- پیروی از رژیم غذایی متنوع، متعادل که به قدر کافی در آن میوه و سبزیجات مصرف شود
- داشتن برنامه غذایی هفتگی برای هر وعده غذایی، نوشتن لیست خرید قبل از رفتن به فروشگاه و پیروی دقیق از آن
شواهد زیادی وجود ندارد که نشان دهد ورزش روی بهبود اختلال دوقطبی تأثیر دارد. اما همین تحقیقات محدود میگویند ورزش منظم به طور کلی سلامت فرد بیمار را بهبود می‌بخشد، علائم افسردگی را کم می‌کنند و کیفیت زندگی فرد بهتر میشود.
تاثیر ویتامین ها و مواد معدنی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی
منیزیم در تنظیم خلق بیمار و فاز شیدایی و افسردگی او نقش دارد و باعث میشود داروها اثربخشی بهتری داشته باشند. به همین دلیل بسیاری از پزشکان همراه با داروها مکمل منیزیم را هم تجویز می‌کنند.
ویتامین C و اسید فولیک برای سلامت شناختی بیمار مفید هستند و تحقیقات محدودی ثابت کرده که ویتامین C به بهبود بیماران دوقطبی کمک می‌کنند.
مصرف مکمل غذایی سوپرفود NBS
مکمل غذایی سوپرفود NBS با داشتن ویتامین های D و C و ماده معدنی منیزیم، مقادیر کافی از امگا3 و نیز اسید فولیک و تنظیم همه این موارد در بدن ما میتواند در پیشگیری یا بهبود این اختلال بسیار موثر باشد. همچنین نتایج فوق العاده ای در زمینه تاثیر سوپرفود NBS بر اختلال بیش فعالی در دانشگاه تهران به دست آمده است که نقش این مکمل غذایی در تنظیم ترشح هورمون ها در مغز و نیز تنظیم متابولیسم سلول های عصبی را اثبات کرده است. بنابراین این مکمل غذایی برای پیشگیری یا بهبود بیماری اختلال دوقطبی نیز میتواند بسیار مفید باشد چراکه در این اختلال هم عملکرد دستگاه عصبی فرد مختل میشود که سوپرفود NBS میتواند آن را تنظیم کند.
جمع بندی
اختلال دوقطبی بیماری روانی است که در آن فرد دوره‌های شیدایی و افسردگی را تجربه میکند و باید برای کنترل علائم حتماً از روان‌پزشک کمک بگیرد. به خاطر تغییرات هورمونی زیاد، زنان بیشتر در خطر عود کردن بیماری هستند. در عوض، مردان بیشتر اقدام به خودکشی می‌کنند و در اثر آن جانشان را از دست می‌دهند. بسیاری از افراد حاضر به شروع درمان نیستند و به همین دلیل اطرافیان باید مداخله کنند.
دیدگاهی ثبت نشده است
لطفاً پیش از ارسال نظر، خلاصه قوانین زیر را مطالعه کنید: